Perskie opowieści o biżuterii z pewnością nie miałyby racji bytu, gdybyśmy nie wspomnieli o turkusie, który w świecie biżuterii i mody jest przecież popularny do dziś. Jego kolor przypomina barwę nieba w słoneczny dzień, a nazwa wywodzi się od słowa "turecki". Zanim jednak na dobre rozpiszemy się o tym cudownym kamieniu, przyjrzyjmy się nieco historii samej Persji – starożytnej krainie w Azji Południowo-Zachodniej, której nazwa w 1935 zmieniona została na Iran.
Nazwa Persji pojawia się po raz pierwszy w źródłach asyryjskich w 836 p.n.e.
Historia sztuki starożytnej Persji sięga IV tysiąclecia p.n.e. Najstarsze ze znalezisk odkrytych w Persji datują się właśnie na ten okres. W Suzie znaleziono ceramikę malowaną ornamentami geometrycznymi i stylizowanymi postaciami zwierząt, dziś nazywaną „ceramiką w "stylu Suzy". Z drugiego tysiąclecia pochodzą brązy. Wśród znalezisk odkryto między innymi elementy końskich uprzęży, broń, tzw. sztandary (zakończenia osadzane najprawdopodobniej na drzewcach) i biżuterię związaną najprawdopodobniej z Kasytami.
Bardzo dużo przedmiotów tego typu odkryto w Lorestanie. W dodatku nie tylko powstałych na tym terenie, ale także pochodzących z wymiany z sąsiednią Mezopotamią, która wywarła znaczny wpływ na sztukę Persji.
Ruiny w Persepolis
Dariusz I Wielki postanowił wybudować nową stolicę Persji w Persepolis. Miasto zostało rozbudowane przez Kserksesa i kolejnych władców z dynastii Achemenidów. Ruiny miasta znajdują się ok. 70 km na północ od Sziraz.
Prace wykopaliskowe rozpoczęto w latach trzydziestych XX wieku pod kierownictwem Ernsta Herzfelda. Odkryto zabudowania pałacowe wzniesione na platformie zlokalizowanej u stóp wzgórza. Na platformę prowadziły rampy z monumentalnymi schodami, zabudowania od strony doliny były otoczone murami.
Obszar pałacu zajmował teren o wymiarach ok. 297×448 m. Pod ziemią zlokalizowano sieć kanałów odwadniających oraz wodociągi.
Zabudowania wzniesiono na tarasie położonym u stóp skały. Od strony doliny został on otoczony murami. Do wnętrza prowadziła rampa, której ściany zdobiły reliefy. W murze za czasów Kserksesa I wykonano monumentalną bramę zwaną Bramą Wszystkich Ludów. Strzegły jej rzeźby skrzydlatych byków, które są nawiązaniem do tradycji asyryjskich. Ogromny portyk, wsparty na czterech kolumnach prowadził na prawo do sali hypostylowej – apadany, z której do naszych czasów zachowało się tylko 13 kolumn w rozstawie 8,4 m. Sala wzniesiona była na drugim tarasie, którego cokół pokrywały płaskorzeźby w układzie pasowym. Sceny ukazane na reliefie obrazują pochód wasali oddających hołd królowi Persji. Są tam przedstawieni Medowie (w okrągłych nakryciach głowy) i Persowie (w prążkowanych tiarach). Górny pas przedstawia prowadzone królewskie rumaki. W pobliżu apadany wzniesiono salę tronową zwaną Salą Stu Kolumn (ukończono ją za panowania Artakserksesa I).
Sztuka perska, korzystając z osiągnięć innych narodów, stworzyła dzieła niepowtarzalne, pozwalając innym narodom zachować swoje tradycje. Wysoki poziom osiągnęło jubilerstwo i gliptyka. W zbiorach Luwru i Muzeum Pergamońskiego przechowywane są uchwyty wykonane ze srebra inkrustowanego złotem, wyobrażające uskrzydlonego koziorożca (zdjęcie z prawej). Najświetniejszy okres jej rozwoju, przypadający na panowanie dynastii Achemenidów, został przerwany podbojem dokonanym przez Aleksandra Macedońskiego w IV w. p.n.e. Po jego upadku część Persji przypadła Seleucydom.
Mając na względzie luki w wiedzy na temat starożytnego Perspepolis, na jesieni 2008 roku irańscy i włoscy archeolodzy wznowili wykopaliska w jego pobliżu. „Badania te są prowadzone przez profesora Pierfrancesco Callieriego z Uniwersytetu w Bolonii i Alirezę Asgariego Chaverdi z Irańskiego Centrum Badań Archeologicznych. Profesor Callieri wcześniej badał stanowisko tzw. fortecy Tall-e Tacht w Pasargadach i osadę z okresu Achemenidów w dolinie Bolaghi w prowincji Fars. Celem zespołu jest przebadanie struktury architektonicznej obszarów w pobliżu stolicy Achemenidów. Celem wykopalisk jest uzupełnienie dokumentacji dotyczącej tarasu Persepolis zawierającego pałace królewskie, oraz rozszerzenie badań na obszar pobliskiego miasta, którego istnienie potwierdzone jest dzięki tekstom elamickim i greckim, a które do tej pory było badane jedynie dzięki sondażom geofizycznym. Te badania będą miały duże znaczenie dla znajomości społeczeństwa, gospodarki i rzemiosła okresu Achemenidów i okresu postachemenidzkiego, a także dla studiów nad historycznym rozwojem Persepolis. W badania zaangażowane są także Fundacja Badawcza Parsa-Pasargady i Włoski Instytut Afryki i Wschodu.
polskieradio.pl
wikipedia
