Kolebką pierwszych cywilizacji, których rozwój miał miejsce na Bliskim Wschodzie, są rozległe tereny południowo- zachodniej Azji. Jednak najważniejszą – w znaczeniu historycznym, mającą największy wpływ na inne ludy, a także będącą podstawą rozwoju innych kultur cywilizacją jest cywilizacja mezopotamska (sumeryjska, potem akadyjska, następnie babilońska). Jest ona jednocześnie najciekawsza pod względem badania ówczesnej biżuterii, bo dostarczająca wielu źródeł wiedzy z archeologicznych odkryć.
W starożytnej Mezopotamii, biżuterię nosiły kobiety, jak i mężczyźni. Toteż wyrób biżuterii był znaczącym rzemiosłem w miastach Sumerii (Asyrii). Noszono dużo biżuterii – głównie amulety, bransolety, pieczęcie cylindryczne i wielosznurowe naszyjniki. Kobieca biżuteria składała się zazwyczaj z naszyjnika z kilku sznurów okrągłych paciorków, dużych kolczyków i kilku – trzech do sześciu bransolet, które noszone były na przegubie dłoni (na zdjęciu po prawej stronie bransoleta i naszyjnik z Mezopotamii).
Nieco później, po upadku cywilizacji sumeryjskiej, narodziła się babilońska (od około 2000 r. p.n.e. do 1240 r. p.n.e.), a po niej asyryjska od (około 1200 r. p.n.e. do 540 r. p.n.e.). Babilończycy przyswoili sobie kulturę i strój Sumerów, ale wprowadzili pewne modyfikacje odzwierciedlające bogactwo ich imperium. Jednak dopiero po upadku państwa starobabilońskiego, kiedy Babilon popadł w zależność od Asyrii, zaczęła dominować kultura asyryjska. Rozwijała się na terenie północnej Mezopotamii od II tys.lat p.n.e. do 612r. p.n.e. kiedy to Babilończycy zajęli stolicę Asyrii Niniwę. Lubujący się w klejnotach Asyryjczycy, nosili kolczyki w formie długich wisiorków i pierścieni, a na włosach opaski zdobione metalowymi rozetkami. Szyje przystrajali naszyjnikami, z motywami talizmanów, ramiona i nadgarstki zaś szerokimi bransoletami zdobionymi motywami florystycznymi.
Damska ozdoba na głowę znaleziona w Nimrud
Z tego okresu, możemy podziwiać biżuterię odnalezioną w grobowcu w Nimrud, obecnie na terenie Iraku. Wykopaliska w grobowcu prowadzono już w XIX w., jednak odkrycia tzw.”Złota Nimrud” dokonano dopiero w 1989 r. W jednym z grobów odnaleziono 450 sztuk złotej i srebrnej biżuterii o łącznej wadze 22,5 kg. W odnalezionym skarbie znajdowały się złote korony i diademy, 14 amuletów,79 par kolczyków, 30 pierścionków i 90 naszyjników.
Złote bransolety z Nimrud
W całym okresie cywilizacji mezopotamskiej, biżuteria wykonywana była z brązu, złota, srebra oraz ze stopu zwanego elektron (stop złota i srebra). Do inkrustacji używano najczęściej kamieni lapis lazuli, karneoli i agatów, chalcedonu, jaspisu i onyksu oraz twardego drewna i kości słoniowej (na zdjęciu po lewej stronie naszyjnik z paciorków lapis lazuli, turkusów, karneoli, agatów i złota, odnaleziony w Afganistanie, pochodzący z około 2000 roku p.n.e). Charakterystyczne motywy wykorzystywane w biżuterii to liście, gałęzie, kostki, stożki, spirale. Z tych elementów tworzono, nakrycia głowy, naszyjniki, pierścienie np. z pieczęcią, kolczyki i amulety.
Biżuteria była tworzona zarówno dla ludzi, jak i dla ozdabiania posągów i bóstw. Mezopotamscy jubilerzy i rzemieślnicy stosowali szeroki wachlarz technik metalurgicznych, takie jak cloisonné (emaliowanie komórkowe), grawerowanie, granulacja i filigran, które zachwycają swoim kunsztem i precyzja wykonania. W istocie wiele do dziś praktykowanych w jubilerstwie technik, ma swoje korzenie w starożytnej Mezopotamii.
W kolejnej części cyklu, przybliżymy historię pewnego zbioru biżuterii odnalezionego w jednym z grobowców w Ur (zdjęcie u góry tekstu, po lewej stronie).
Źródło: Historia mody, Francois Boucher, wyd. Arkady, 2009 r., roz. II, s. 35, 39, 53, 54
Fotografie: sumerianshakespeare.com, ancientrevival.com, sztukaprzenosna.blox.pl Autorka tekstu: Oliwia Gozdek
Przeczytaj także:
Biżuteria prehistoryczna