Strona Główna Aktualności

Art Nouveau – Secesja

1924

Styl nazywany w Polsce Secesją, na zachodzie Art Nouveau, a we Włoszech stylem wolnym (Stile Libero), zdominował europejską sztukę w ostatnim dwudziestoleciu XIX wieku oraz w początkach wieku XX. Już w kilka lat po umownym końcu secesji, zaczęto ją uważać za symbol złego smaku. Dziś styl ten wzbudza wiele zainteresowania, powracając zarówno w modzie jak i sztuce użytkowej.

Zdj. 1. Grzebień do upinania włosów. Projekt Lalique’a.
Powszechnie uważa się, że secesja powstała w opozycji do akademizmu i historyzmu, które dominowały w sztuce do lat 70 XIX wieku. Obecnie odbierana jako zjawisko czysto estetyczne, miała wbrew pozorom rozbudowane podłoże ideologiczne. Jednym z jej podstawowych postulatów było przełamanie granicy między sztukami pięknymi, traktowanymi jako wysokie, a sztukami użytkowymi, od wieków stojącymi w hierarchii nieco niżej.

Zdj. 2. Alfons Mucha "Muzyka". Grafika Muchy to kwintesencja secesji.
Cechy charakterystyczne stylu secesyjnego łatwo rozpoznać nawet laikowi. Powszechnie występująca płynna, giętka linia oraz bogata ornamentyka sprawiają, że art nouveau trudno pomylić z jakimkolwiek innym nurtem. Dominowały w nim linie pionowe, barwne plamy i pozbawione światłocienia powierzchnie. Nastąpiło ogólne odejście od iluzjonizmu, a artyści zaczęli fascynować się oszczędną symboliką i umownością sztuki japońskiej.
Biżuteria secesyjna charakteryzuje się przede wszystkim wykorzystaniem zdobień o charakterze roślinnym i zwierzęcym. Warto przytoczyć co pisze Iwona Korgul-Wyszatycka w albumie "Secesja w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku" :
Dostosowana do nowej mody i stylizacji epoki, naśladowała naturę: pęki kwiatów, egzotyczne orchidee, dekoracyjne liście i gałązki, stylizowane ptasie pióra, smoki, maszkarony, owady (żuki, ważki, motyle). Czasami stawała się małym dziełem sztuki. Zakłady jubilerskie prześcigały się w tworzeniu nowych, oryginalnych form naśladujących naturę i swoje bardzo drogie produkty prezentowały na pokazach, wystawach światowych w Paryżu, Londynie, Rzymie. Projektantami tych precjozów byli : R. Lalique, P. I H. Veverowie, g. Fouquet, L. Gaillard ? ich dzieła trafiły do słynnych galerii i kolekcji muzealnych.


Zdj. 3. Wykonany techniką emalii, srebrny wisiorek autorstwa Luciena Gaillarda.
Złotnicy i jubilerzy secesyjni wykorzystywali zarówno drogocenne, jak i mało szlachetne materiały. Często łączyli metale bardzo drogie z tymi pośledniejszymi. Wykorzystywali złoto, platynę, srebro, metale nieszlachetne, kaboszony kamieni półszlachetnych, kolorową emalię, bursztyn, macicę perłową, szylkret, kość słoniową, róg, diamenty, perły i szlachetne kamienie kolorowe, a nawet zwykłe szkło.
Art nouveau to pierwszy okres w historii biżuterii, w którym wyroby jubilerskie oceniano w pierwszym rzędzie pod względem artyzmu projektu i wykonania, a nie ceny tworzyw, z których zostały zrobione. Zaczęto używać tańszych materiałów, jak  opale, kamienie księżycowe, turkusy, emalia, mrożone szkło czy kość słoniowa.

Zdj. 4. Sławna "Ważka" Lalique’a.
Do najciekawszych zjawisk okresu secesji zaliczyć należy rozkwit petersburskiej firmy Petera Carla Faberge. W 1882 roku otrzymał on tytuł dostawcy dworu carskiego i zaczął wyrabiać słynne na całym świecie jajka paschalne. W 1900 roku zaprezentował się na paryskiej wystawie światowej, gdzie za zgodą carycy Aleksandry Fiodorownej, pokazał kolekcję jaj Faberge. Warto odwiedzić Muzeum Secesji w Płocku, które posiada małą kolekcję wyrobów petersburskiego złotnika, m. in. zespół figurek zwierząt wyrzeźbionych z kamieni półszlachetnych.

Zdj. 5. Jajo Faberge z karetą, która była niespodzianką dla otwierającego.
W Polsce secesja jest często utożsamiana z Młodą Polską. Art nouveau to jednak pojęcie o dużo węższym zakresie, dotyczy bowiem jedynie sztuki wizualnej. W malarstwie naczelnym przedstawicielem tego nurtu był Stanisław Wyspiański. Polska biżuteria tego okresu nie jest zbyt bogato reprezentowana. Prym w jubilerstwie wiodły wtedy ośrodki w Wiedniu i Paryżu. W płockim muzeum znajdziemy jednak nieco polskiej biżuterii secesyjnej, w tym niezwykle piękną klamrę projektu Marii Giżbert-Studnickiej w kształcie dwóch złotych smoków z opalami i rubinami.

Zdj. 6. Pochodząca ze Szwecji złota brosza secesyjna. Własność D.A. Jubiler 24h.
Schyłek secesji datuje się na 1905 rok. Wtedy to oryginalność nowego stylu wyczerpała się. Zaczęto tworzyć przedmioty przesycone ornamentyką i niefunkcjonalne. Nastąpiło odejście od tworzenia unikalnych egzemplarzy i zwrot w stronę produkcji masowej. Będąca dotychczasowym atutem secesji asymetria, ornamentyka i luźne ujęcie perspektywy, zostały wynaturzone przez dążenie do oryginalności za wszelką cenę. Reakcją na to było pragnienie powrotu do prostoty, porządku i symetrii, z którego narodził się nowy styl – Art deco.
E.Wdzięczna
Źródła:
http://antiquejewelryonline.com
http://www.collectorsweekly.com http://www.jewellerycatalogue.co.uk http://www.jewelryartdesigns.com http://www.antiquarianjewelers.com http://www.adin.be/en http://www.wikipedia.com http://www.farfallina.net/page/F/CTGY/JEWELLERY-HISTORY Secesja, muzeum mazowieckie w Płocku, Płock 2006.