Motywy zwierzęce w sztuce scytyjskiej.
Kim byli Scytowie? Scytowie to lud pochodzenia irańskiego, który przybył do Europy w VII wieku p.n.e. i osiedlił się na północ od Morza Czarnego. Wkrótce na tych terenach rozwinęła się ich bogata kultura, której wpływy sięgają daleko poza macierzystą ziemię, gdyż można je odnaleźć zarówno w głębi Europy jak i w Azji. Swoją nazwę Scyci zawdzięczają starożytnym Grekom.
Jaki był stosunek Scytów do biżuterii? W kulturze scytyjskiej wielką wagę przywiązywano do przemysłu artystycznego nie tylko ze względu na estetykę, ale też ze względu na działanie ochronne. W złotnictwie Scytów wyraźnie widać ich zamiłowanie do plastyki figuralnej, a w szczególności do stylizowanych figur zwierzęcych. O tym jak wysoki był poziom wyrobów artystycznych Scytów możemy przekonać się na własne oczy. Odkryte scytyjskie sarkofagi są nie tylko same w sobie niezwykle cenne – ze względu na pokrywające je malowidła czy złote ozdoby – ale też ich zawartość ma dużą wartość materialną i estetyczną. W środku sarkofagów znaleziono bowiem przepięknie wykonane pierścionki, złote szpile, zausznice, medaliony z wizerunkiem słońca oraz paciorki. Co ciekawe, w skrzyniach grobowych zarówno mężczyźni, kobiety jak i dzieci miały na powiekach i wargach położone złote płytki. Scyci wierzyli, że przedmioty te mają moc odganiania złego i chronią duszę zmarłego przed działaniem sił nieczystych.
Co jeszcze znaleziono w grobach? Okazało się, że Scyci nie tylko nosili biżuterię, ale też się w nią ubierali – stroje zmarłych były przyozdobione haftami zrobionymi z paciorków i złoty blaszek. Oprócz tego, wiadomo, że kobiety były grzebane wraz ze swoimi kosztownościami. Znaleziono liczne łańcuszki, naszyjniki, bransoletki i pierścienie wykonane w złocie oraz ozdobione kamieniami szlachetnymi i półszlachetnymi (najczęściej był to czerwony opal, ametyst i chalcedon).
Do wyrobu biżuterii Scyci używali też szkła fenickiego. Czego dowodem są liczne amulety wykonane z tego materiału. Te magiczne przedmioty powstawały po to, by odstraszać duchy. Jednak aby były w pełni skuteczne, należało je tak wykonać, aby samym swym wyglądem budziły u patrzącego przerażenie. Znaleziono więc wisiorki- figurki przedstawiające postać z otwartymi ustami i wytrzeszczonymi oczami, o kształtach człowieka bądź głowie demona.
Jakie były najczęstsze motywy zwierzęce? Najbardziej charakterystyczne dla scytyjskiej sztuki były tak jak już wspomniano motywy zwierzęce. Zafascynowanie światem zwierząt doprowadziło do tego, że sztukę scytyjską zaczęto nazywać „stylem zwierząt”. Najczęściej przedstawianym stworzeniem był jeleń. Inne popularne postacie zwierzęce to: orzeł, ryba, dzik, lew. Kompozycje te są pełne fantazji, a nawet groteski, jednak wciąż są ujęte w sposób realistyczny. Zwierzęta zostały uwiecznione w różnych pozach: leżącej, stojącej, gotowej do walki itp. Często też tworzono kompozycję przedstawiającą walkę zwierząt. Co do groteskowych kształtów to można spotkać figurkę np. ptaka, który ma nienaturalnie zakrzywiony dziób i olbrzymie oko.
Na zakończenie warto też wspomnieć, że Scytowie doskonale opanowali zarówno technikę odlewniczą, inkrustacji jak i ażurowania (dzięki której możliwe było uzyskanie w wyrobach efektu światłocienia).
Anna Chmielewska
Źródło:
M. Knobloch „Złotnictwo”
www.cudaswiata.archeowiesci.pl
