Strona Główna Mistrzowie i dzieła

Klejnoty świata: XV – XVI wiek – Brosze z kameami

3647


W XV i XVI wieku bardzo popularna była biżuteria z ornamentami figuralnymi. Dobrym przykładem jest tu przepiękna, misternie wykonana brosza figuralna, o kształcie krążka, z obrzeżem w formie łodygi.
W centrum znajdowały się wizerunki ludzi lub zwierząt, wyryte w złocie i pokryte emalią, zdobione rubinami oraz diamentami. Holenderska brosza znajduje się obecnie w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu. Została ona ozdobiona malarską emalią, dzięki której emaliowane powierzchnie zyskiwały znaczną wypukłość, tak iż z wyglądu przypominały kamee.

Innym przykładem jest francuska złota brosza, którą obecnie można podziwiać w muzeum Bargello we Florencji. Została ona ozdobiona kameą wykonaną z kamienia półszlachetnego. Kamienie o wielobarwnym uwarstwieniu, na przykład sardonyksy lub karneole, często były ornamentowane płaskimi reliefami.
Najstarsze rzeźbione dwubarwne gemmy, których używano jako pieczęci, pochodzą z czasów Sumerów.

Już Grecy w epoce hellenistycznej oraz Rzymianie wykonywali kamee służące głównie dla ozdoby. Do tej pory odnaleziono kilka kamei tego rodzaju, które przedstawiają wizerunki profilu rzymskiego cesarza Augusta.

W Anglii, w Epson, w hrabstwie Surrey, odnaleziono dość nietypową kameę, wykonaną z granatu o nieregularnym kształcie oprawionego w złoto. Do kamei dołączony jest wisiorek pochodzący z końca VII wieku, jednak sama kamea – jak sugerują przeprowadzone badania – jest znacznie starsza.

Jakkolwiek sztukę wykonywania kamei znano już w średniowieczu, to na szeroką skalę rozwinęła się ona dopiero w renesansie. Rytownicy gemm zatrudniani byli przez włoskich mecenasów sztuki, takich jak na przykład Lorenzo de’Medici. To właśnie na jego zamówienie wykonano słynną kameę Noego, czyli owalną, wykonaną z onyksu kameę przedstawiającą Noego i jego rodzinę wraz ze zwierzętami w momencie schodzenia na ląd z pokładu arki. Gemma osadzona jest w przepięknej złotej ramce, na odwrocie zaś ozdobiona jest motywami roślinnymi. Na wrotach arki widnieje napis: “LAVR MED.”, który jest sygnaturą Lorenza de”Medici.
Kameę tę, figurującą w piętnastowiecznym spisie inwentarzowym dobytku rodziny Medyceuszów, obecnie można obejrzeć w British Museum w Londynie.

Inna, również onyksowa kamea, jest równie słynna co poprzednia. Po obu stronach ozdobiona jest reliefami: po jednej widać wizerunek Herkulesa, po drugiej królowej Lidii, Omfale. Kamea ta została wykonana prawdopodobnie w 1530 roku przez włoskiego artystę – rzemieślnika i osadzona w oprawie wysadzanej diamentami u rubinami. Klejnot ten był darem cesarza Karola V dla papieża Klemensa VII. Dar ten również znajduje się w British Museum.

W XVI wieku modne stały się medaliony portretowe. Noszono je na szyi, zawieszone na łańcuszkach bądź wstęgach. Umieszczano w nich często kamee osadzane w oprawie ozdobionej szlachetnymi kamieniami.
Zresztą kameami ozdabiano różne elementy biżuterii, od brosz i wisiorków, po pierścienie. Poza gemmami, płaskorzeźby wykonywano także w innych materiałach, takich jak kryształ górski, koral lub agat, które potem obrabiano jak kamee.

Francuzi mieli własną technikę zdobniczą, zwaną cameo habille, która polegała na wykonywaniu w powierzchni dużego kamienia reliefu wizerunkiem ludzkiej głowy, a następnie uzupełnieniu go naszyjnikiem, ozdobą włosów lub kolczykami wykonanymi z małych gemm.
Tego rodzaju klejnoty szczególnie modne były w XIX wieku.

Źródło: "Klejnoty świata" Nance Fyson