Biżuteria cywilizacji kreteńskiej

admin
11 stycznia 2015

Ozdoba na piersi, około 1850-1550 r. p.n.e.

Na zdjęciu po prawej stronie – złota ozdoba w formie pszczoły – około 1700-1600 r. p.n.e.

Kontynuujemy nasz cykl o roli biżuterii w życiu człowieka w różnych epokach historycznych. W poprzednich częściach omówiliśmy biżuterię prehistoryczną i biżuterię starożytnego Wschodu (linki do artykułów – na końcu tekstu).

Cywilizacja kreteńska jest jedną z najstarszych cywilizacji epoki brązu w rejonie Morza Śródziemnego. Zaczęła się kształtować około 3000 r. p. n. e. na Krecie. Między 2000 r. p.n.e. a 1700 r. p. n. e. zaczęły powstawać pierwsze pałace, co świadczy o tym, że już wtedy kultura i sztuka były mocno rozwinięte, co potwierdza odnalezienie biżuterii z tego okresu, która jest dowodem na istnienie rzemiosła artystycznego na wysokim poziomie. Jednak szczyt rozwoju, kultura ta osiągnęła w okresie tzw. młodszych pałaców, około 1675- 1450 r. p.n.e. który był najważniejszym czasem dla historii kreteńskiego ubioru i biżuterii. Przypuszcza się, że wyginięcie cywilizacji minojskiej nastąpiło około 1450 r. p. n. e., wskutek trzęsienia ziemi bądź wybuchu wulkanu, który zniszczył doszczętnie Kretę, pozostawiając jedynie kilka ruin znakomitych budowli. Zastąpiła ją cywilizacja mykeńska, zapoczątkowana przez plemię Achajów, które dotarło na Kretę z Peloponezu

Na zdjęciu po lewej stronie – złoty pierścień z grawerunkiem

Kultura starożytnej Krety, została nazwana minojską przez archeologa Arthura Evansa, który prowadził prace wykopaliskowe na terenie ruin pałacu w Knossos, na cześć króla Minosa, podczas panowania którego, cywilizacja kreteńska przeżywała swoje lata świetności, i do którego należał pałac w Knossos, związany z mitem o Minotaurze. Jego odkrycie pozwoliło poznać niezwykły przepych królewskich strojów, zdumiewającą różnorodność ubiorów i biżuterii oraz zamiłowanie Kreteńczyków do mody i upiększania się.

Ozdoby z boginią pszczołą

Obrączka z lapis lazuli

Upowszechnienie się przedmiotów luksusowych i rozwój sztuki zdobniczej, stały się możliwe dzięki osiągnięciu wysokiego poziomu kunsztu w sztuce użytkowej i rzemiośle artystycznym (zdjęcie po lewej stronie – naszyjnik z hematytem i zawieszkami w kształcie sowy 1700-1500 p.n.e.). Kobiety były niezwykle zaangażowane w dobieranie strojów i ozdób, co nie pozostało bez śladu w historii, jako że mówi się nawet o elegantkach z Knossos, które kreowały różnorodne mody. Kwestia ubioru i ozdób w cywilizacji minojskiej, pozostawała niezwykle istotna, co potwierdzają odnalezione liczne dowody w postaci przedstawień postaci ludzkich z tamtego okresu, na freskach, w figurkach czy malowidłach wazowych. Odnalezione w grobowcach ozdoby pozwalają mniemać, że zarówno kobiety, jak i mężczyźni lubili się upiększać biżuterią liczną i bogatą. Wskazują na to nie tylko znalezione w dużej liczbie bransolety, naszyjniki i pierścienie, ale także ogólne upodobanie ówczesnych Kreteńczyków do mody i strojenia się w kolory i wzory.

Zdjęcie po lewej stronie – obrączka z lapis lazuli, około 1850-1550 p.n.e.

Bransolety noszone były na obu nadgarstkach, zwykle po kilka naraz. W wykopaliskach w Mykenach odkryte zostały cyzelowane bransolety. Naszyjniki tworzone były z nawlekanych na nitkę paciorków ze steatytu, kyanos (masy imitującej lapis lazuli), agatu, ametystu, krwawnika, kryształu górskiego bądź metalowych blaszek. Między koralikami nawlekane były wisiorki w kształcie zwierząt czy ludzi. Jednak na takie precjoza mogli pozwolić sobie bogaci, zaś wśród ludu popularne były naszyjniki z kamieni nanizanych na sznurek.

Niezwykle powszechne były na Krecie wisiorki (na zdjęciu po prawej stronie wisior w kształcie sokoła 1700-1550 p.n.e.) i kolczyki, gdyż były odnajdywane nawet w skromnych grobach. Wykonywano je przeważnie z kawałka drutu, ze spiralnie skręcanej metalowej taśmy bądź z blaszek ozdabianych motywem florystycznym. Dużą różnorodność przejawiają powszechne wówczas ozdoby głowy i włosów.

Na zdjęciu po lewej stronie paciorek przedstawiający kobietę w długiej, falbaniastej spódnicy, charakterystycznej dla mody minojskiej.

Miedziane lub złote szpilki do włosów, wśród których najprostsze miały spiralny kształt główki, natomiast znaleziono też takie, z główką w kształcie kwiatu. Jednak jeszcze bogatszym wzornictwem charakteryzowały się spinki mykeńskie, z cyzelowanymi złotymi blaszkami, kawałkami kwarcu lub kryształu górskiego, czy nawet okrągłymi, wypukłymi plakietkami przedstawiającymi głowy zwierząt.

Na zdjęciu po prawej stronie – pieczęć z agatu z około 1500-1300 r. p.n.e.

Najbardziej finezyjne z nich pochodzą z grobów kobiecych, jednak w grobowcu króla w Isopata, odnaleziono złotą szpilkę z ornamentem plecionkowym oraz inne z cyzelunkiem ze scenami łowieckimi. Inne ozdoby głowy pozostały domeną kobiet. Kreteńskie damy nosiły złote taśmy i diademy, a także złote blaszki – listki, połączone zawiasami. Natomiast brak było w kreteńskiej biżuterii zapinek, tak powszechnych w ubiorze greckim czy rzymskim. Jest to związane ze specyfiką odzieży kreteńskiej, która była szyta, a nie drapowana jak w Grecji czy Rzymie.

W znalezionych wyrobach widoczne są wpływy azjatyckie co może wynikać z faktu, że w okresie neolitu na Kretę przywędrowały ludy z obszaru Azji Mniejszej. W kulturze minojskiej można też znaleźć wzornictwo znane z terenu Egiptu np. w zawieszce ”Pan nad zwierzętami”.

Znaleziona w grobach w Knossos biżuteria, świadczy o wielkim, złotniczym kunszcie ówczesnych rzemieślników – artystów, który można by porównać z możliwościami obecnych jubilerów.