14 czerwca przypadała 200 rocznica urodzin Antoniego Patka – najwybitniejszego polskiego zegarmistrza
Królowa Wiktoria i książę Albert, Zygmunt Krasiński, Piotr Czajkowski, Lew Tołstoj, Maria Skłodowska-Curie, Albert Einstein, Niels Bohr, Duke Ellington, papież Pius IX i Pius XII, Walt Disney, Josip Broz Tito, Józef Stalin – jest coś co łączyło wszystkich tych ludzi…
Wszyscy oni posiadali zegarki Patek Philippe, marki uznawanej za producenta najlepszych zegarków na świecie, a założonej w Szwajcarii przez Polaka.
Antoni Norbert Patek urodził się 14 czerwca 1812 r. w Piaskach Luterskich (obecnie w woj. Lubelskim), w rodzinie drobnej szlachty, jego rodzicami byli Anna z domu Piasecka i Joachim Patek herbu Prawdzic.
Miał dziesięć lat, gdy rodzice przenieśli się do Warszawy, 16, gdy umarł mu ojciec i musiał zacząć zarabiać na rodzinę, a 17, gdy wstąpił do 1. Pułku Strzelców Konnych Jazdy Augustowskiej. Niedługo potem wziął udział w walkach powstańczych 1830 roku. Dwa razy ranny, dosłużył się stopnia podporucznika i Złotego Krzyża Virtuti Militari za męstwo.
W 1831 r., po upadku powstania listopadowego, wyjechał z kraju. Początkowo do Prus, gdzie organizował na prośbę gen. Bema punkt etapowy dla emigrujących na zachód polskich żołnierzy. Później do Francji, ale gdy i tam polscy rebelianci zaczęli być źle widzianymi gośćmi, do Szwajcarii.
We Francji był zecerem, w Genewie handlował winami, ale studiował też malarstwo pejzażowe. Połączenie jego umiejętności technicznych, zmysłu estetycznego i talentu organizacyjnego przyczyniło się niewątpliwie do późniejszego sukcesu na niwie zegarmistrzowskiej.
W Genewie lat 30. XIX wieku przebywała spora grupa uchodźców z Polski. Wielu z nich zajęło się zegarmistrzostwem. Patek był wśród nich. Początkowo kupował gotowe mechanizmy i tylko oprawiał je w ozdobne koperty. W 1839 roku wszedł w spółkę z innym Polakiem (czeskiego pochodzenia) i, jak on, byłym powstańcem, Franciszkiem Czapkiem. Większe doświadczenie w robocie zegarmistrzowskiej miał Czapek, który już wcześniej zajmował się tym w spółce ze Szwajcarem Moreau. Z rodziną Moreau zaprzyjaźnił się zresztą i Patek. Zakochał się w siostrzenicy pana Moreau, Marii Adelajdzie Thomasini, i ożenił się z nią.
Firma Patek & Czapek robiła głównie zegarki dla polskiej emigracji i arystokracji w kraju. Kieszonkowe chronometry – duże, złote lub srebrne, kunsztownie zdobione emalią. Pod pokrywką koperty umieszczano przedstawienia o wymowie patriotycznej: ks. Józefa Poniatowskiego, Tadeusza Kościuszki, Czarnej Madonny z Jasnej Góry, Orła z Pogonią.
Spółka z Czapkiem trwała jednak stosunkowo krótko.
W 1845 roku wspólnicy się rozstali i każdy poszedł w swoją stronę. Choć rywalizowali ze sobą. Czapek założył kolejną firmę, która przetrwała do 1869 r.
Rozstanie z Czapkiem dodało skrzydeł Patkowi, z pomocą poznanego podczas wystawy przemysłowej w Paryżu zegarmistrza Adriena Philippe’a, który miał już na koncie wynalezienie mechanizmu naciągowego z koronką, dzięki któremu nie trzeba było używać do nakręcania zegarka kluczyka, Polak przystąpił do realizowania swojej ambicji, którą było robienie zegarków nowoczesnych, najlepszych i najpiękniejszych.
W 1851 r. firma zmieniła nazwę na Patek Philippe & Co. Francuz wniósł do spółki nowoczesną myśl techniczną, Patek – zmysł artystyczny, doświadczenie przedsiębiorcy i kontakty handlowe.
W roku powstania nowej spółki firma odniosła spektakularny sukces. Podczas wystawy światowej w Londynie królowa Wiktoria kupiła zegarek Patka i Philippe’a, by nosić go jako broszkę przy sukni. Patka nabył również książę Albert i zamówiła królowa duńska Luiza na prezent dla męża Christiana IX z okazji 25. rocznicy ślubu.
Od tego momentu luksusowe zegarki Patka Philippe’a stały się synonimem najwyższej klasy chronometrów. Sprzedawane były w najlepszych sklepach w Paryżu, Londynie, Madrycie, Nowym Jorku, w Rosji i Niemczech. Zdobywały nagrody na światowych wystawach, firma rejestrowała w urzędzie patentowym kolejne ulepszenia. Do grona klientów firmy dołączali możni tego świata: papież Pius IX (1867), książę egipski Hussein Kamal (1884), król Włoch Wiktor Emanuel III (1897) i ponad setka innych władców. Spowodowało to, że zegarki zyskały miano króla wśród marek i marki królów.
Patek Philippe ma na koncie wiele rekordów. W 1841 r. zegarki Patka jako pierwsze zyskały niezależny sekundnik, a w 1868 r. wypuścił pierwszy zegarek na rękę. Z kolei w 1989 r., z okazji 150. rocznicy istnienia, firma stworzyła najbardziej skomplikowany zegarek świata – Calibre 89. Skomplikowany w dobrym tego słowa znaczeniu. W stosunkowo niewielkim opakowaniu znalazły się 33 mechanizmy z 1728 częściami. Dzięki nim zegarek pokazuje między innymi fazy księżyca, zachody i wschody słońca, datę świąt Wielkiej Nocy, a nawet… temperaturę.
Do Patka Philippe’a należy też rekord ceny – najdroższym zegarkiem świata okazał się kupiony na aukcji w 1999 r. przez anonimowego kolekcjonera zegarek amerykańskiego bankiera Henry’ego Gravesa z 1933 r. Kosztował ponad 11 milionów dolarów. Zresztą 13 najwyżej wylicytowanych zegarków na rękę to zegarki Patka Philippe’a.
Antoni Patek umierał w 1877 r. już jako właściciel legendarnej marki. Choć miał córkę i syna, firma, którą stworzył, nie została w jego rodzinie. Nie została też w rodzinie jego francuskiego wspólnika. W drugiej połowie XIX i na początku XX wieku kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk. Stabilizacja nastąpiła dopiero w 1929, kiedy kupiła ją rodzina Sternów. W jej rękach pozostaje do dzisiaj. Co ciekawe, choć często zmieniali się właściciele, żaden nie śmiał zmienić nazwy marki.
Autor: Marcin Libelt Więcej na ten temat na stronach Rzeczpospolita Style: http://www.rp.pl/artykul/9132,890989-Kawalerzysty-Patka-zegarki-dla-krolow.html?p=1
Źródło: rp.pl
Fot.: rp.pl, wikipedia.pl, head-fi.org, watches-on-time.com
